EEG

EEG (elektroensefalografiya)

EEG (elektroensefalografiya) — bu miya faoliyatini o'rganish usuli bo'lib, epylepsiya va boshqa neyrolojik kasalliklarni diagnostika qilishda qo'llaniladi.

EEG (elektroensefalografiya)

Elektroensefalografiya (EEG) — bu miya elektr faoliyatini yozib olish imkonini beruvchi neyrofiziologik tadqiqot usuli. Bu xavfsiz va invaziv bo'lmagan diagnostika usuli bo'lib, markaziy nerv tizimi (MNT) kasalliklarini aniqlash va miya faoliyatini real vaqt rejimida monitoring qilish uchun ishlatiladi. EEG neyrologiya va psixiatriyada muhim asbobdir va epylepsiya, neyrolojik buzilishlar, uyqusizlik va boshqa ko'plab klinik holatlarda qo'llaniladi.

EEG ishlash printsipi

EEG asosan miya neyronlarining elektr faoliyatini o'lchashga asoslangan bo'lib, bu jarayon maxsus elektrodlar yordamida amalga oshiriladi. Bu elektrodlar bemorning bosh terisiga joylashtiriladi. Miyaning ishlash jarayonida elektr signallari hosil bo'ladi va bu signallar turli strukturalardan qaytib, bosh terisiga yig'iladi. Elektrodlar ushbu faoliyatni yozib olib, kompyuter ekranda grafiklar ko'rinishida tasvirlanadi. Miya faoliyatining elektr impulslarini o'lchash orqali mutaxassislar miya holatini va potentsial patologiyalarni aniqlashlari mumkin.

EEG turlari

• Standart EEG — bu bemorning tinch holatdagi miyaning oddiy faoliyatini o'rganish uchun asosiy usuldir. Bu usul epyleptik faolliklarni, uyqusizlik va boshqa buzilishlarni aniqlash uchun ishlatiladi.
• EEG yuklama bilan — bu usulda bemor ba'zi topshiriqlarni bajaradi yoki turli ta'sirlar (masalan, yorug'lik yoki tovush stimullarini) qabul qiladi. Bu usul yashirin buzilishlarni yoki epyleptik nuqtalarni aniqlashga yordam beradi.
• Uzoq muddatli EEG (monitoring) — bu usul bemorning faoliyatini uzoq vaqt davomida kuzatish uchun ishlatiladi, odatda kasalxonada. Epylepsiya yoki boshqa MNT buzilishlari bilan og'rigan bemorlarning holatini monitoring qilishda foydalidir.
• EEG uyqu davomida — bu usul uyqusizlik, apnoe, narkolepsiya kabi uyqu buzilishlarini aniqlash uchun ishlatiladi.
• EEG videomonitoring bilan — bu usul EEG tadqiqotini videokuzatuv bilan birlashtiradi, bu epylepsiyani tashxislashda foydalidir, chunki u epyleptik tutishlar va miya faoliyatidagi o'zgarishlar orasidagi bog'liqlikni aniqlashga yordam beradi.

EEG o'tkazish ko'rsatmalari

EEG turli kasalliklar va holatlarni tashxislash va monitoring qilish uchun ishlatiladi, jumladan:

• Epylepsiya va epyleptik buzilishlar — EEG epylepsiyani tashxislashda oltin standartdir, chunki u miyaning patologik faollik nuqtalarini aniqlashga yordam beradi.
• Uyqu buzilishlari — EEG uyqu buzilishlari, masalan, uyqusizlik, apnoe, oyoqlarni bezovta qilish sindromi va narkolepsiyani tashxislashda yordam beradi.
• Neyrolojik kasalliklar — masalan, insult, bosh miya shishlari, neyrodegenerativ kasalliklar (masalan, Alzheimer kasalligi), qon aylanishi buzilishlari va bosh miya travmalari.
• Psixiatriya kasalliklari — EEG depresiya, shizofreniya, bipolyar kasalliklar va boshqa psixik kasalliklarni baholashda qo'llaniladi.
• Reanimatsiya bo'limida bemorlarni monitoring qilish — EEG miya faoliyatining holatini baholashda yordam beradi, bu esa koma, epyleptik holat yoki ensefalopatiya kabi og'ir holatlar bilan bog'liq bemorlar uchun muhimdir.
• Davolanish samaradorligini baholash — EEG epylepsiya, uyqu buzilishlari va boshqa nerv tizimi kasalliklarini davolashni monitoring qilishda ishlatiladi.

EEG qanday o'tkaziladi?

EEG jarayoni maxsus tayyorgarlikni talab qilmaydi va og'riqsizdir. Quyidagi tartibda o'tkaziladi:

1. Bemorni tayyorlash — jarayon oldidan bosh terisidagi barcha metall buyumlar (masalan, teshiklar, ag'darilganlar, ko'zoynaklar) olib tashlanadi, sochlar esa toza va quruq bo'lishi kerak.
2. Elektrodlarni o'rnatish — bemorning boshiga kichik elektrodlar maxsus gel yordamida o'rnatiladi, bu signalning o'tishini yaxshilaydi. Elektrodlar boshning turli qismlariga joylashtiriladi.
3. Yozuv jarayoni — tadqiqot davomida bemor qulay holatda o'tiradi yoki yotadi. Elektrodlar miya faoliyatini yozib oladi, bu kompyuter ekranida ko'rsatiladi.
4. Tadqiqotni tugatish — jarayon odatda 20 dan 40 minutgacha davom etadi, bu tadqiqot turi va bemorning holatiga qarab o'zgarishi mumkin. Tadqiqot tugagach, bemor odatdagi faoliyatiga qaytishi mumkin.

EEG afzalliklari

• Xavfsizlik — EEG jarayoni mutlaqo xavfsizdir, u radiatsiyani yoki invaziv usullarni ishlatmaydi. Bu uni bolalar, homilador ayollar va keksalar uchun ham mos qiladi.
• Invaziv bo'lmaganligi — protsedura og'riqsiz va jarrohlik aralashuvini talab qilmaydi, bu esa bemor uchun qulaydir.
• Yuqori ma'lumot beruvchanlik — EEG miya faoliyatidagi funksional o'zgarishlarni erta bosqichda aniqlashga yordam beradi, bu esa davolashni tez boshlash imkonini beradi.
• Qulaylik va oddiylik — EEG ko'plab tibbiy muassasalarda mavjud bo'lib, tayyorgarlik talab qilmaydi, bu esa uni samarali va tez diagnostik usul qiladi.

EEG cheklovlari

• Boshqa metodlar bilan qo'shimchalar zarur — ba'zi hollarda EEG kasallikning to'liq rasmiga aniqlik kiritmaydi, shuning uchun qo'shimcha diagnostika usullari, masalan, magnit-rezonans tomografiya (MRT) yoki kompyuter tomografiyasi (KT) kerak bo'lishi mumkin.
• Miyaning strukturasini baholash imkoniyatsizligi — EEG faqat miya faoliyatini tahlil qilish imkonini beradi, uning anatomik tuzilishini baholash mumkin emas. Bu uchun boshqa tekshiruvlar talab qilinadi.

Xulosa

EEG — bu miya faoliyatini real vaqt rejimida baholash va markaziy nerv tizimi kasalliklarini aniqlashda yordam beruvchi qimmatli va universal tadqiqot usulidir. EEG yordamida o'z vaqtida tashxis qo'yish davolash prognozini sezilarli darajada yaxshilashi va bemorlarning holatini turli kasalliklarda monitoring qilishda yordam beradi. Bu og'riqsiz va qulay usul bo'lib, neyrologiya, psixiatriya va boshqa tibbiyot sohalarida muhim vosita bo'lib qolmoqda.